Çox maraqlı məsələlər var!
Məşhur səyyah və etnoqraf İvan Şopen 1852-ci ildə çapdan çıxmış “Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil olduğu dövrdə Erməni vilayətinin tarixi abidəsi” əsərində Azərbaycanla bağlı maraqlı qeydləri mövcuddur.
İlk növbədə əziz oxucularımıza onu xatırladaq ki, “Erməni vilayəti deyildikdə, 1828-1840-cı illərdə mövcud olmuş, İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalından sonra onların ərazisində yaradılmış inzibati-ərazi vahididir.
Şopen yazır:
“Yer adlarını yazarkən yerli tələffüzü mümkün qədər dəqiq saxlamağa çalışmışam; ona görə də tatar[Azərbaycan türk] adlarında Qızılbaş ləhcəsindən istifadə edərək: dərə, təpə, qala yazıram, Konstantinopol türklərinin dediyi kimi dere, tepe, kale yox.
Bəzi hallarda tatarlarla ermənilərin tələffüzü arasında nəsə seçmək məcburiyyətində qaldım: məsələn, birincilər Qərbi-Arpaçayda kiçik bir mahala – Saatlı deyirdilər; Ermənilər isə “saqat” kimi tələffüz edib yazırlar.
Amma Saatlı mahalında (Saadlı tayfasının etnik adı ilə bağlıdı red.) tatarlar məskunlaşdığı üçün bu sözdə onların tələffüzünü saxlamağı daha düzgün hesab etdim.”
P.S. Yani ermənilər nə qədər özlərini yerli sakin hesab etsələrdə, həmin ərəfədə bu bölgədə olan və canlı şəkildə hər şeyi görüb toponimlərimizin necə adlanmasını, dilimizi qeyd edənlərə qarşı bir real dəlil gətirə bilməzlər.
Müəllif açıq şəkildə hansı xalqın bu bölgədə üstün olmasını göstərir.
Maraqlı olan, ilk dəfədi “qızılbaş ləhcəsi” sözünün istifadə etməsi halıdı, yani Azərbaycan dili eyni zamanda qızılbaş ləhcəsi adlanırdı.
