Azərbaycan ərazisi, o cümlədən Qərbi Azərbaycan (1918-ci ildən Ermənistan Respublikası) qayaüstü rəsmlərlə zəngindir, əksəriyyəti yazıların ən qədim formalarından biri sayılan – piktoqrafiyadır. Alimlər yekdildilər ki, sehr sənəti ibtidai sənətin, o cümlədən piktoqrafiyanın kökündə dayanır. Bu çərçivədə, Qərbi Azərbaycanın Mehri rayonu, Nüvədi kəndinin (Zənqəzur) yaxınlığında, hansının ki, azərbaycan əhalisi erməni barbarları tərəfindən etnik təmizlənməyə məruz qalmışdır, leopardlar və çaqqalların hücum etdiyi xırdabuynuzlu mal-qara və çoban sürüsünü təsvir edən qayaüstü oymalar böyük maraq doğurur.
Bu ibtidai sənət şedevrinin dəyəri yalnız görüntünün özündə deyil, həm də şəkilin mənasını dəqiq şəkildə təkrarlayan qədim türk dilində bir sıra qədim türk runları tərəfindən cızılmış fonetik yazıda özünü göstərir.
Maraqlıdır ki, qədim türk yazısı olan bu abidələr təkcə Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Çin və Monqolustanda deyil, həmçinin AZƏRBAYCANda da tapılmışdır. Bu çox vacib bir məqam olsa da, bu haqqda çox az danışılır. Bu, türklərin bölgəyə köçürülməsini yalnız XI-ci əsrdən etibarən başladığını iddia edən Altay nəzəriyyəsini bir daha məhv edir. Axı, bildiyimiz kimi, bu yazı yalnız VIII-X-cu əsrlər arasında istifadə edilmişdir.
Qaya üzərindəki qədim türk mətnində deyilir:
“Qoy sizin yolunuzda uçurum baş versin! Vəhşi heyvanlara yem olası
nız! Bəbirlər sizə və sürülərinizə hücum etsinlər ki, qanla ağlayasınız! Qoy köç yerləriniz xərabəyə çevrilsin və cəsədlərinizin ətrafına bir dəstə çaqqal toplansın! ”
Beləliklə, qarşımızda həm yazılı, həm də piktoqrafik şəkildə icra olunmuş bir lənət var. Azərbaycan xalq yaradıcılığının ən qədim janrlarından biri “cadu-piti” (jadi-sehr + piti-yazı) adlanır, yani yazılı sehr.
Mənbə: bextiyartuncay.wordpress.com
