Müsəlman Şərqində ilk demokratik Respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) 28 May 1918-ci ildə Tiflisdə elan edildi, lakin buna baxmayaraq, müəyyən bir müddət ərzində ilk hökumət, Azərbaycanda rus-erməni birliyinin yaratdiği xaos səbəbindən Bakıya köçə bilmədiyi üçün, Gəncədə yerləşir.
İyunun 4-də Osmanlı İmperiyası ilə Azərbaycan Respublikası arasında dostluq müqaviləsi imzalandı. Bu, Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərlə ilk müqaviləsi idi.
Razılaşmaya uyğun olaraq, Türkiyə Cümhuriyyətinin 15 min nəfərədək iki bölməsi Azərbaycan Respublikasına kömək üçün göndərildi. Azərbaycan əsgərləri ilə Qafqaz İslam Ordusu adı altında birləşərək Bakını Sosialist-İnqilabçı-Menşevik hökumətinin “Sentrokaspi diktaturası” qoşunlarından, “Daşnaktsutyun” erməni partiyasının silahlı dəstələrindən və İngilis ekspedisiya qrupundan azad etməyə müvəffəq oldular.
Bundan sonra 28 may 1918-ci ildə elan edilmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) hökuməti Gəncədən Bakıya köçdü.
Paytaxtın azad edilməsi 28 May 1918-ci ildən sonra Azərbaycan həyatında ikinci mühüm hadisə oldu: Azərbaycan hökuməti tam qüvvədə Bakıya köçdü. Bu münasibətlə Almaniyanın “Volkspherbeobachterin” qəzeti o günlərdə Azərbaycan haqqında yazırdı: “15 sentyabr 1918 Azərbaycan tarixi üçün müstəsna əhəmiyyətə malikdir. O dövrdə Avropada Azərbaycan Respublikasına yardım göstərilməsinin və yaşamaq imkanının təmin edilməsinin zəruriliyi ilə bağlı səslər eşidildi. Lakin bu, Azərbaycanın Bakısız Azərbaycana Azərbaycana hədiyyə etməsindən başqa bir şey deyildi. Görünüş başı kəsilmiş bir kukla ilə bir kukla teatrına bənzəyirdi. Bir cəsədin həyatını başsız təsəvvür etmək mümkün olmadığı kimi, Azərbaycanı da Bakı olmadan düşünmək olmur. Azərbaycanın süqutu və yüksəlişi Bakının taleyi ilə bağlıdır. “
Bu sözlər gənc Azərbaycan Respublikasının üzləşdiyi çətin vəziyyəti və 1918-ci ilin sentyabrında Bakının azad edilməsinin tarixi əhəmiyyətini mükəmməl şəkildə xarakterizə edir. Bu, Azərbaycan və türk xalqlarının ləyaqətidir, buna görə Bakının azad olma tarixi, 15 sentyabr, etibarlı bir şəkildə parlaq bir qardaşlıq simvolu və iki xalqın bayramı adlandırıla bilər.
Rizvan Hüseynov
Bununla əlaqədar olaraq sizə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunun keçmiş əsgərlərinin xatirələrini təqdim edirik. Maraqli xatirələr, ermənilər, hərbi marşlar və s. Möhtəşəm bir dövrün canlı tarixi.
