Xristianların hegomonluğuna son qoyan, III səlib yürüşündə qalib gələn — Səlahəddin Əyyubi Azərbaycan türküdür!
Əbülfəz Elçibəy: Bir gün Qahirə Universiteti Tarix fakültəsinin bir tələbəsi ilə tanış olduğumda: Tələbə: Hansı ölkədənsiniz?
Elçibəy: Azərbaycandan
Tələbə: Siz Səlahəddin Əyyubinin vətənindənsiniz! Mən Səlahəddin Əyyubi haqqında az oxumamışdım. Ancaq bu sözü yeni eşitmişdim və bir o qədər də çaşdım.
Elçibəy: Haradan bilirsiniz?
Tələbə: Səhər mən sizə mənbəni gətirərəm. Gətirdi də. Eni (indi qəti deyə bilmirəm) 25-30 sm, boyu 40-50 sm olan ayrıca bir əsər idi. Rəngli şəkillərlə görkəmli şəxslər ardıcıllığından ensiklopedik yayın idi, üzərində Səlahəddinin cəngavər geyimində rəsmi var idi. — Avropada Saladin adı ilə tanınan, yalnız Qüdsdə deyil, bütün Fələstin və Suriyada Xaçlıları darmadağın edib bu yerləri onlardan təmizləyən, Almaniya İmperatorunun, İngiltərə və Fransa krallarının liderliyi altında başlayan üçüncü səlib yürüşünə (1189-92) qarşı birləşmiş müsəlman ordularının başında dayanaraq Xaçlıların baş komandiri, bütün Avropanın qürur duyduğu İngiltərə Kralı aslan ürəkli Riçardı (1157-1199) Akka Qalasında diz çöktürərək əsir alan, bütün Avropanın «qəzəbinə gəlmiş» və hətta Dantenin «İlahi komediya» əsərində cəhənnəmdə təsvir edilən, Misirdə Əyyubilər sülaləsinin hakimiyyət əsasını 1177-ci ildə qoyan məğlub olmaz Komandir və Sultan Səlahəddin (1138-1193)! Tarixçi şagirdin mənə verdiyi əsərdə mənim üçün yeni olan bu idi ki, Sultan Səlahəddindən soruşmuşlar:
Deyirlər ki, siz kürdsünüz. Bu, doğrudurmu?
Sultan: Xeyr! Biz Azərbaycandanıq. Əmim Şirkuh deyirdi ki, biz Ez-zib tayfasındanıq. Birbaşa-doğruya, o zaman bunu oxuduqda bu məni çox həyəcana gətirmişdi. Bir şeyə hayıflanırdım ki, tarix qaynağı gösterilməmişdi. Sonralar Bakıda Aspirantura’da oxuyarkən və Universitetdə dərs verərkən də Səlahəddin haqqında araşdırmalarımın davam etdirdim və axtardığımı tapdım; araşdırmaçıların ən doğru saydığı resursların birində — tanınmış görkəmli alim İbn Hellikanın «görkəmli adamların ölüm tarixi» (vefayat əl-ayan) əsərində yazır:
«Şirkuh demişdir ki, bizim soykökümüz Göy Böri (boz qurd / göy qurd)-dir!».
Səlahəddinin atası Əyyub Azərbaycanda Urmiya, Xoy, Zəngəzur və İrəvan boylarında, Kərkük boylarında, Naxçıvanda, Göyçə’də geniş bir şəkildə yayılmış Göy boru, Qara boru, Boz boru tayfalarından, bir sözlə, Qurdlar tayfasından çıxmışdır. Hal-hazırda da bu adları daşıyan yer, məhəllə, kənd, oba, dağ, tayfa və nəsillərə bu bölgələrdə tez-tez rast gəlinir. Bu məsələnin — orta əsrlərdə qurd sözü ilə kürd sözünün ərəb əlifbası ile yazılışından uygunluğundan doğan qarışıqlığın başqa bir bənzəri Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi ilə bağlı olmuşdur. Bu mövzuda Azərbaycan ədəbiyyat alimləri təkrar təkrar yazmışlar. Onların dediyini burada qeyd etməyi lazımlı sayıram. Belə ki, Nizami əsərlərinin birində «mənim qurd tinətli anam» yazmış, tədqiqatçılar bunu «mənim kürd əsilli anam» olaraq oxuyub, səhv təqdim etmişlər (orta çağda qurd sözü ilə kürd eyni şəkildə yazılardı).
İbn Hellikan (Hallikan) eyni əsərində tarixdə bərabərinə az rast gəlinən komandirlərdən olan, «xəlifələri yıxıb xəlifələri taxta çıxaran», Əməvilər xilafətinə son verən Əbu Müslim haqqında ayrıca yazmış, onun da əslən Azərbaycandan olduğunu göstərmişdi. İbn Hellikan yazır ki, Əbu Müslim Azərbaycanda bir Əmrin oğlu idi. Atası öldüyündə anası başqa bir Əmr ilə evlənmiş, eyni Əmr oğulluğu Əbu Müslimə özü təlim-tərbiyə vermiş, yanında büyütmüştü. Sonra o əmri Xorasana xidmətə göndərdilər, ailəsi ilə birlikdə getdi. Əbu Müslimi də özü ilə apardı. eyni Əmir Xorasanda öldüyündə onun vəzifəsinə oğulluğu Əbu Müslim təyin edildi. Əbu Müslim sonralar Xorasani adı ilə tanındı.
Qiymətli oxucu-vətəndaş, Azərbaycan gəncləri, gəlin ərəb xilafətinin tarixində ötəri də olsa bir hətta göz gəzdirin: Məhəmməd Peyğəmbərin (s.a.a.s) ölümündən sonra dövləti idarə edənlərə xəlifə, yəni peyğəmbərin davamcısı deyirdilar. Buradan da dövlətə «xilafət» adı qoymuşdular. ilk dörd xəlifə: Əbubəkr, Ömər, Osman və Əli müsəlman icması — bura tərəfindən seçildikləri üçün onlara «xuləfau ər-Raşidin» — «seçilmiş, beğenilmiş, xəlifələr» deyirdilər. 661-ci ildə Əməvilər (Bəni Umeyye) şuraya icazə vermədən xilafəti qan və qılıncla ələ keçirdilər. Onların hakimiyyəti 750-ci ilə qədər davam etdi. bu haqsız, qəddar rejimə qarşı başını kaldıranlar amansızca mahvedildi, üsyanlar, çıxışlar qan dəryasında boğuldu, kütləvi edamların yaşandı. bu zalım sülalədən xilas olmaq sanki qeyri-mümkün idi. belə bir vəziyyətdə Azərbaycan Türkü Əbu Müslim Azərbaycan, Xorasan, Baktriya və Xarəzm türklərini başına toplayıb «hakimiyyət peyğəmbər evinə» deyərək Xorasanda üsyan bayrağını qaldırdı.Bir ilin içində Türküstandan, Merakeş’e (Məğrib) qədər bütün ölkələrdə Əməvilər darmadağın edildi, onlardan yalnız bir adam canını qurtarıb Endülüs (İspaniyaya) sığınacaq bildi və orada Əməvilərin hakimiyyətini davam etdirdi. Peygemberin əmisi Abbasın oğulları (nəsli) hakimiyyətə gəldi. 750. ildə Abbasilər Xilafəti quruldu.
Xilafətin paytaxtı Şamdan (Suriyadan) Bağdada (İraqa) daşındı. Bu səbəblə xilafətə «Bağdad xilafəti» də deyilir. Abbasi hakim sülaləsinin ikinci nümayəndəsi hiyləgər, şan və şöhrəti bütün xilafəti bürümüş Əbu Müslimin həccə getməyə təşviq etdi. Əbu Müslim öz ordusundan ayrıldı, yanında bir neçə dostu və köməkçiləri ilə Həcc ziyarətinə gedərkən Bağdad sarayına dəvət edilərək şərəfinə ziyafətlər verildi. Mənsur Əbu Müslimin və yoldaşlarını haincesine sarayda katlettirdi.Tarix bu xəyanəti bağışlaya bilməzdi; IX əsr birinci yarısında Azərbaycan Türkü Babək bütün Azərbaycanı ayağa qaldırdı, Abbasilərin ordularını darmadağın edib onların hakimiyyətini tənəzzül etdirdi. O zamanın tarixçiləri yazırdılarr ki, Babək Əbu Müslimin intiqamını alırdı. Tarixdə sadə xalq içərisindən çıxmış üç böyük, belə sərkərdə ən yüksək qəhrəmanlıq zirvəsinə çıxmışdır: Spartak, Babək, Xuan Çao (IX əsr, Çində). qətiyyətlə deyə bilərik ki, Babək bunların içərisində daha böyük, daha cəsur, daha istedadlı komandir idi.Abbasi imperatorluğuna qarşı Azərbaycan xalqının azadlıq mübarizəsini təşkil və ona başçılıq edən, Azərbaycanın və «bütün iran xalqlarının milli iftixarı» (said nəfs) Babək imperatorluğa diz çöktürdü.
Bəli, tarix xəyanəti bağışlamır. Abbasilər İmperatorluğu itirsə də, sülalə hakimiyyəti yalnız İraq ərazisini əhatə etsə də nominal, oyuncaq bir hakimiyyətləri sürürdü. 1258-ci ildə Azərbaycanın dahi alimi Nəsrəddin Tusinin məsləhəti əsasında (o, Hülagunun baş vəziri idi) Hülagu Bağdadı əhatə Abbasi xəlifəsini hovuzda boğdurdu və bununla da Bağdad xilafətinə son verildi. 1177-ci ildə Azərbaycan Türkü Səlahəddin Misirdə Fatımilerin xilafətinə son verərək atası Əyyubu adı ilə öz sülaləsindən hakimiyyətə gətirdi. Bütün bunlar qəhrəman bir millətin şərəfli tarixindən xəbər verən bəzi sətirlərdir. Türk olmayan bir məşhurun sözüdür: «Türklər dövlət yıxıb-dövlət qurmaqda dünyanın ən mahir və qabil millətdir».
Mənbə: Əbülfəz Elçibəy: Bütöv Azərbaycan Yolunda, s.162, 163,164.
