Təxminən bir əsr yarım əvvəl Qacarlar dövlətində etnopolitik proseslərin çox maraqlı bir müşahidəsi:
“… Aderbeycanlılar yalnız türkcə danışır və fars dilini yalnız xarici dil olaraq öyrənirlər. İranın digər əyalətlərində türk dili xalq arasında tam hakim olmasa da, elə bir vilayət yoxdur ki, əhalinin bir hissəsi bu dildə danışmasın. İrandakı hərbi ünsür, hazırda hökmranlıq edən Qacar sülaləsinin də mənsub olduğu Türk irqinə aid olduğu üçün, sarayda və ən yüksək vəzifəli şəxslər arasında, mərasim olmasa da, ümumi danışıq dili Türk dilidir.
Tehran və ətrafı əsasən türk dilində danışır. İranın hər yerində hər gün fars dilində danışanların sayı azalır, türkcə danışanların sayı artır. Yaxın gələcəkdə İran, yalnız türk dilində danışan dövlətlərin sırasını artıracaq.”
Mənbə: Мамед Шахтахтинский, Фельетон “Кавказа”. 25-го апреля 1882 года. Школьная жизнь у мусульман (III). // Кавказ, № 108 . — Тифлис, 1882, 25 Апреля. /Elvin Məmmədli.
