Hacı Lütf Əli Bəyin (XVIII əsr) “Atəşkida” (“Atəşkədə”) bioqrafik əsərində bir şərhdən sonra Nizaminin döğum yeri ilə bağlı şübhələr yarandı və fikir ayrılıqları başladı.
Demək, Nizaminin Gəncədə deyil, Qum şəhərində anadan olması fikrinin əsası “Atəşkidə” toplusunda yer alan “İskəndər-namə”nin əlyazmasında aşağıdakı misradan götürülüb:
Gəncə dənizində olsam da pünhan,
Yerim Qum şəhridir, yurdum Qohestan.
Təfrişdə Ta adlı bir kənd dayanıb,
Nizami ad-sanı ordan qazanıb!
Hacı Lütf Əli Bəyin “Atəşkida”sının yalnız bir nüsxəsi bizə gəlib çatmışdır. Nizami bioqrafiyası haqqında olan ilk dörd səhifə bu nüsxədən qoparılıb və kitab elə “Qum fərziyyəsi” ilə başlayır.
Bəzi tədqiqatçılar “Atəşkidə”dəki bu beyti belə şərh edirlər: guya Nizami Tehrandan 72 km cənubda, Qum şəhərinin doğulub.
Şübhələr 20-ci əsrin birinci yarısında, bu problemə akademik yanaşmadan sonra, aradan qaldırıldı. XX əsrdə bu məsələ ilə məşğul olan nüfuzlu şərqşünaslar aşkar etmişdilər ki, “İskəndərnamə”nin ən qədim əlyazmalarında bu sətir yoxdur və onların “İskəndərnamə”nin sonrakı variantlarına salınması saxtakarlıqdır.
Nüfuzlu Nizamişünas akad. Bertels yazırdı:
“Bu sətir, artıq ingilis şərqşünası Riyonun qeyd etdiyi kimi, sonrakı əlavədir və Nizamiyə aid deyil. Parisdəki Milli Kitabxanaya məxsus olan və hicri 763-cü (miladi 1360) tarixli Nizami haqqında bildiyim ən qədim əlyazmada da bu sətir yoxdur”.
Nizami əsərlərinin erməni dilinə tərcümə edən Marietta Şahinyan da iddia edib ki, Qum şəhərinin xatırlanması sadəcə son uydurmadır və Nizami Gəncəvi Azərbaycana məxsusdur.
Comments are closed.