Nabat Xoca qızı Aşurbəyova məşhur Afşar tayfasından olan Aşurbəyovların nəcib ailəsindən idi. Bu qeyri-adi qadın səxavəti və xeyriyyəçiliyi sayəsində şərqli bir qadın haqqında mövcud fikri ilk dəyişdirənlərdən biri və necə deyərlər həqiqi kişi xarakteri olan elit və adi insanlar arasında böyük hörmət qazanmışdı. Görünür ki, Allah ona uzun ömrü yaxşı işlər gördüyü üçün göndərdi. O,117 il yaşadı.
Nabat xanim xeyriyyəçi kimi məşhurlaşdı. Bakıda Şollar su kəmərinin çəkilişi üçün külli miqdarda pul bağışladı, Sabunçu xəstəxanasında kasıb və xəstə yetimlərin müalicəsini öz üzərinə götürdü, Tatarlar küçəsində (indiki A.Topçubaşev küçəsi) hamam tikdirdi, hansiki həftədə bir dəfə kasıblar və yetimlər üçün pulsuz işləyirdi. Ancaq həyatındakı ən böyük iş Təzə Pir məscidinin inşası idi.
Ziyarətgahın tarixi XIV-XV əsrlərə gedib çıxır. Tədqiqatçılar məscidin altındakı dərin qayalar qatının altında yerləşən türbənin, dövrünün görkəmli alimi Əbu Seyid Abdullaha məxsus olduğunu iddia edirlər. Keçən əsrin ortalarına qədər ziyarətgahın yerləşdiyi yer “Xəlfədəm” adı ilə tanınırdı.
Zamanla Əbu Seyid Abdullahın türbəsi məhv edildi. Bu ərazidə məscidin əsasli şəkildə inşası 23 iyul 1905-ci ildə başlamışdır.
Aşurbəyova məscidi tikmək üçün ilk diplomlu Azərbaycan memarı Zivər bəy Əhmədbəyovu (Sovet dövründə Bakının ilk baş memarı oldu) dəvət etdi. Nabat xanım, Zivər bəyə vəsait ayıraraq onu ən məşhur məscidlərin memarlığını öyrənmək üçün İstanbula və Yaxın Şərqdəki ərəb ölkələrinə göndərdi. Səfərdən sonra Zivər bəy ona iki hündür minarəli məscid layihəsini təqdim etdi.
Təəssüf ki, Nabat xanıma məscidin inşasının başa çatmasını görmək qismət olmadı və 1912-ci ildə vəfat etdi. Ölümündən sonra oğlu Hacı Abbas Qulu Rzayev bu işə rəhbərlik edirdi. Tikinti 1914-cü ildə başa çatmışdır.
Təzə Pir məscidinin girişinin qarşısında, sağ tərəfdə, bu məscidi inşa edən Nabat xanımın və oğlu Hacı Abbas Gülünün dəfn olunduğu bir qəbir var.
Comments are closed.